تاریخچه فرش دستباف
تاریخچه فرش دستباف
به دوره ساسانیان، هخامنشیان و چند صد سال قبل از میلاد بر میگردد و در یکی از کتاب های کوروش و چندین نویسنده دیگر نیز درباره هنر قالی بافی در ایران همچنین استفاده ایرانیان از قالی مطالبی نوشته شده است.
امروزه اصفهان و تبریز دو شهری هستند که بیشترین سهم از تولید و حتی صدور فرش به دیگر کشورها را به خود اختصاص داده اند. قسمتی از فرهنگ و تمدن هر کشور را آثار هنری آن کشور تشکیل می دهند.
فرش دستباف نیز یکی از این آثار است و همواره نام ایران را در کنار فرش دستباف می شنویم. فرش دستباف ایران قدمتی چند هزار ساله دارد. با گذشت زمان بر تنوع طرح های فرش دستباف همچنین بر تعداد علاقه مندان به این نوع فرش افزوده شده است.
این نوع فرش از گذشته تا به امروز با دو نوع گره فارسی و ترکی بافته میشده .
فرش به معني گستردني و گستردن و قالي به مفهوم فرش گره دار ميباشد. کهنترين دستبافته های کشف شده در داخل ايران، حاصل حفاریهای منطقة قومس است.
قطعها ی که در قومس يافت شد، به عقیدة بسیاری از مورخان، قديميترين فرش پرزدار ايراني است که دارای پرزهای فرفری شكل ميباشد.
دراين منطقه قطعاتي از يك زيلوی پشمي دارای مربعهای آبي و گلهای ششپر قرمز نیز يافت شده که در موزة متروپولیتن ايالات متحده نگهداری ميشود.
قطعه پرز دار ديگری از حفاری منطقه حسنلو کشف شده که متعلق به هشتصد سال قبل از میلاد مسیح بوده و در موزه دانشگاه پنسیلوانیا نگهداری مي شود.
شهر قومس در نزديكي دامغان کنوني بوده، در مسیر جاده ابريشم قرار داشته و در دوران اشكانیان شهری آباد بود.
کهنترين فرش بافته شده به شكل امروزی، توسط پروفسور رودنكو در درة پازيريك سیبری کشف شد و به همین نام مشهور است
2( اين فرش تاريخي،به ابعاد بعاد 143 در 211 سانتیمتر وبلندی پرزهای آن حدود 4 میلیمتر است که حدود 36 گره در هر 5 سانتیمترمربع دارد.
نوع گرة آن آذری و کاشف است .
فرش‌های دستباف تاریخی
در میان فرش‌های مهم دستباف در تاریخ ایران می‌توان به فرش و قالیهای ذیل اشاره کرد :
- قالی پازیریک : این فرش قدمتی ۲۵۰۰ ساله دارد و در اندازه‌های ۲۱۰ در ۱۸۳ سانتیمتر و با حدود ۳۶۰۰ گره بافته شده است
- فرش بهارستان : معروف به فرش بهار خسرو که یک قالی بسیار عالی در زمان خسرو پرویز می‌باشد.
- قالی دستباف عصر صفوی : یکی دیگر از زیباترین قالیهای دستباف ایرانی بوده که خلاقیت و نبوغ هنرمندان در زمان حکومت صفویان را نشان می‌دهد ، در این دوره قالیبافان با استفاده از طرح‌هایی در حدود ۱۵۰۰ تخته فرش و قالی از خود به جا گذاشته اند.
- قالی ترنج منظره حیوانات : یکی دیگر از فرش‌های ایرانی است که با زمینه قرمز رنگ و طرح‌های زیبایی ، تولید شده از ابریشم می‌باشد که موجب محبوبیت بالای آن شده است.
- قالی چلسی : یکی دیگر از فرش‌های زیبای جهان قالی چلسی است که در مجموعه فرش‌های موزه ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری می‌شود.
فرش دستباف کاشان
علیرغم آنچه در مورد هنر بافندگان ایرانی ذکر شد لازم است بدانید که بافت فرش در بعضی از شهرهای ایران با دقت و هنرنمایی بیشتری انجام می‌شود که این امر موجب مشهوریت فرش در این استان‌ها شده است.
در این بین قالی دستباف کاشان جزو قالیهای بسیار محبوب و پرطرفدار در سطح ایران و جهان است که در طرح‌ها و رنگ‌های بسیار متعدد و متنوعی به فروش می‌رسد.
علاوه بر این ، کیفیت بی‌نظیر فرش دستباف کاشان و زیبایی بی‌حد این محصول موجب شده است از گذشته تا به امروز خرید و فروش این نوع فرش توسط مشتریان رونق داشته باشد.
طرح‌های بسیار ظریف و نفیسی که بر روی قالیهای دستباف توسط هنرمندان کاشانی پیاده می‌شود موجب این محبوبیت شده است ، به‌گونه‌ای که شهر کاشان در عهد صفویه یکی از فاخرترین و بهترین مراکز تولید فرش و قالی دستباف بوده است.
فرش اصفهان در دوران صفویه
در قرن شانزدهم میلادی اشرافیان صفوی پیشه وران و صنعتگران گوناگون را از شمال غرب ایران جمع کرده، در اصفهان در محله‌ای که به جلفا معروف شد سکنی دادند.
به دنبال آن در مرکز شهر کارگاههای تولید فرش در ابعاد کاخها و معابد بنا شد. مدتی بعد در کنار کارگاههای دیگر دربار صنعتی نو پدید آمد. تولیدات این بافندگان در خدمت دربار، تنها استفاده داخلی نداشت بلکه در پرداخت مالیات هم به مصرف می‌رسید.
خصوصاً در دوران شاه عباس، بافندگی برای دربار به ایجاد فعالیت‌های صنعتی گسترده‌ای رسید که صاحب اصلی ثروت آن خود شاه بود.
در عین حال بافندگان این کارگاهها مجاز به گرفتن سفارشهای شخصی نیز بودند.
به خاطر علاقمندی پادشاهان صفوی به خصوص شاه اسماعیل، شاه طهماسب و شاه عباس به هنر قالیبافی نفیس‌ترین قالیهای ابریشمی وزربفت با طرح‌های بسیار زیبا به دست هنرمندان اصفهان بافته شده‌است.
بنا بر این این دوره را می‌توان عصر شکوه قالی ایران نامید. تنوع طرح‌ها و رنگها قالی اصفهان را به یکی از اصیل‌ترین قالیهای ایرانی تبدیل کرده‌است.
تا زمانی که طرح‌های اصیل اسلیمی، ختایی و شاه عباسی بر گنبد لاجوردی مسجد امام، مسجد شیخ لطف‌الله و یادگارهای طلایی رضا عباسی بر دیواره‌های عالی قاپو، چهل ستون و هشت بهشت می‌درخشد
قالی اصفهان نیز فرهنگ و تمدن اصیل ایرانی را حفظ می‌کند.
تاریخچه فرش تبریز
تاریخچه فرش تبریز به دوران قبل از صفویه یعنی قرن سوم میلادی برمی‌گردد.
تبریز در آن زمان یکی از مرکزهای مهم فرش و زیلو در ایران و آذربایجان بود. در زمان صفویه کارگاههای بزرگی در شهر تبریز ایجاد شد، بهترین بافنده‌های ایرانی دور هم جمع شدند و بهترین فرش‌های تبریزی را بافتند.
فرش تبریز در اصل قرن هفدهم میلادی وارد بازارهای جهانی شد. یکی از نکات کلیدی این بافندگان این بود که براساس سلیقه‌ی اروپاییان هم قالیهای خود را می‌بافتند.
این موضوع باعث شد فرش‌های تبریزی معروف‌تر شوند و بازار را به دست خود بگیرند. این مسائل سبب شد که تبریز یکی از قطب‌های مهم فرش‌بافی شود، هم در ایران و هم در جهان.
فرش‌های معروفی در این دوران بافته شده است که در موزه‌های دنیا نگهداری می‌شود. قالی مشهور مسجد اردبیل در موزه لندن قرار دارد. قالی دیگری هم در موسسه دوین نگهداری می‌شود.
امروز با تاریخچه فرش دستباف ایران آشنا شدیم. شما عزیزان و علاقمندان به صنعت فرش دستباف می‌توانید با مراجعه به صفحه وبلاگ سایت فروشگاه فرش ملی از دیگر مقالات ما بهره ببرید.
فروشگاه فرش ملی اطلاعات جامعی در مورد فرش‌های دستباف در اختیار شما کاربران عزیز و هنر دوست قرار می‌دهد.
